Stilte

Hoe het er iedere keer zo van komt weet ik niet. Maar op de avond van 4 mei krijg ik altijd weer mijn agenda leeg. Ik houd er van tevoren geen rekening mee. Maar toch, of het lot ermee speelt is het jaar op jaar hetzelfde. Rust, geen afspraken, of een afspraak die juist uitvalt. Ik heb die avond gewoon even niks. Ik kijk rustig TV, luister naar de verhalen van mensen en zeg niets. Ik kijk een film, en als ik erdoor geraakt wordt lopen er tranen, maar zonder geluid.

Wat is dat toch? Mijn ouders hebben de oorlog niet bewust meegemaakt. Mijn moeder is vlak na de oorlog geboren. Mijn vader er middenin. Zij waren beide nakomelingetjes in hun gezin. Mijn vader weet er nog wel wat van, maar dat is van verhalen. Hij had een oudere broer, die in Indië heeft gevochten. En daarvan gaat het verhaal dat hij altijd in Tongelre, op het traagste punt, op de kolentreinen klom. Mijn opa stond dan een eind verderop en op de afgesproken plaats gooide mijn oom die kolen van de trein. Zo konden zij zich warm houden, door het jatten van kolen van de Duitsers. Maar veel meer weet ik ook niet uit die tijd.

Wie ooit in het museum ‘Bevrijdende Vleugels’ is geweest, weet dat er een foto-expositie hangt, gekoppeld aan een tijdlijn. Halverwege die tijdlijn is een aparte ruimte gemaakt. Bij de ingang hangt een waarschuwing ‘niet geschikt voor kinderen’. Wie daar eens naar binnen is geweest heeft vast, net als ik, alle foto’s minitieus bekeken en elk artikel gelezen wat er hangt. Het enige woord dat ik kan vinden dat beschrijft wat er dan met je gebeurt is ‘stilte’. Het wordt stil in je hoofd. Je kijkt wel, maar je denkt niets. Of tenminste, niet op een bewuste manier. Wat je daar ziet maakt zoveel indruk dat je helemaal niets meer kunt zeggen.

Vanavond waren er verschillende oude kerels aan het woord die in Buchenwald hebben gezeten. Uiteraard waren de meeste verhalen die zij vertelden onvoorstelbaar wreed. Maar sommige verhalen waren doorregen met warmte, verbroedering, liefde en ja zelfs geluk. Op een of andere manier kan ik niet ophouden met luisteren.

Zo heb ik één of twee jaar geleden een verhaal op TV gezien bij het programma Memories. Je weet wel dat Anita Witzier programma. Die mensen die dat ook hebben gezien, zullen het met mij waarschijnlijk nooit vergeten. Een vrouw ging terug naar Auschwitz om daar herinneringen op te halen over haar eerste grote liefde, die ze in dat kamp had ontmoet. Als je de verhalen van zowel die vrouw als ook die man mag geloven, bestond er voor hun geen oorlog, geen onderdrukking, geen verdriet. Ze steunden elkaar door dik en dun. En dat alles in het geheim. Ze beloofden elkaar dat ze na de oorlog elkaar zouden vinden en zouden trouwen. Alleen dat mocht niet zo zijn. Ze vonden elkaar niet, ondanks alle verwoede zoektochten. Na 60 jaar treffen ze elkaar weer, in Auschwitz. En opeens ontstaat er een twilight zone achtige scene. Zo’n overdadige hoeveelheid liefde, tegen die achtergrond. Even gruwelijk als wonderschoon.

Vanavond ben ik in ieder geval stil. Tenminste, stiller dan anders. Niet alleen zodadelijk om 8 uur. Ik ben stil terwijl mijn hoofd leeg voelt en leeg klinkt. Vanavond ben ik stil.